آیین‌های یلدایی در محدودیت کرونایی/ از «فال سوزن» همدانی‌ها تا «شبچره» و «شام محبت»
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۳۹۱۰۶۳
به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان، شب یلدا یا همان شب چله مانند سایر روزها و شب‌های خاطره‌انگیز دیگر دارای آداب و رسوم جذابی است که همدان نیز مانند سایر نقاط کشور آداب خاص خود را دارد.
درست است کرونا، میهمان ناخوانده این روزها، بساط خود را پهن کرده و مانع از دورهمی‌های یلدایی شده است، اما برخی از آداب و رسوم این شب بلند سال، بدون دورهمی‌ها هم پابرجا است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
همدانی‌ها به شب «یلدا»، «شب چله» می‌گویند، شبی خاطره‌انگیز که با «شبچره» همراه است، یعنی خوراکی‌هایی که بعد از شام و کنار خانواده در این شب مصرف می‌شود. شبچره همدانی‌ها شامل کشمش، شبرانی، هندوانه، تخمه، انار، گردو، کدو، لبو، میوه و ... که روی کرسی خودنمایی می‌کند، در همدان چند ماه قبل از فرارسیدن زمستان، کدبانوی خانه در فکر شب چله است و خود را برای تهیه خوراکی‌ها و شبچره آماده می‌کند.
در بعضی از خانواده‌ها رسم است شب چله بیشتر در خانه بزرگ خانواده جمع می‌شوند، البته هر کس مقداری شبچره و میوه و سایر مایحتاج شب چله را با خود می‌آورد.
یکی از خوراکی‌هایی که بزرگتر‌ها از ابتدای پاییز آن را برای شب یلدا نگه می‌دارند، انار و به است که از قدیم گفته‌اند «سیب سردی، انار نامردی، به به دستم بده اگر مردی» انار را یا دان می‌کنند یا بیشتر نصف کرده و در ظرف می‌چینند.
آیین کرسی‌گذاری
هوای سرد همدان آن قدر سخت بود که برای کرسی‌گذاری و گرم کردن خانه هم آیین خاصی برگزار می‌شد، شب اول کرسی‌گذاران همه خانه‌ها پلو تهیه و تناول می‌کردند؛ روی کرسی‌ها ظرفی پر از مویز یا شانی جا خوش می‌کرد تا بهانه‌ای باشد برای جمع شدن دوستان و آشنایان و «مبارک باد» این آیین.
در همدان قدیم زمستان به «چله بزرگه» و «چله کوچکه» تقسیم می‌شد، چون مردم معتقد بودند چله بزرگه ۴۰ روز است و از اول دی شروع می‌شود و چله کوچیکه ۲۰ روز است که از یازدهم تا آخر بهمن ادامه دارد.
چهار روز از آخر چله بزرگه و چهار روز اول چله کوچکه را هم «چار چار» می‌گفتند، در چله کوچیکه هوا به قدری سرد و طاقت‌فرسا می‌شد که اغلب حوض‌ها از شدت یخبندان می‌ترکید.
«شام محبت»، شام ویژه شب یلدا
شام ویژه شب یلدا یا همان شب چله همدان «شام محبت» نام داشت، اگر بین دو خانواده اختلافی پیش می‌آمد و یا صله رحم قطع می‌شد بزرگ فامیل آن دو خانواده را به خانه خود دعوت می‌کرد و با این شام بین آنها صلح و سازش برقرار می‌کرد.
این شام فقط ویژه آن دسته از افرادی بود که با هم کدورت داشتند و سایر فامیل خانواده با گذشت پاسی از شب به خانه بزرگ خانواده می‌آمدند و آیین شب یلدا را آغاز می‌شد.
یکی از رسوم کهن همدان در این شب متل گفتن، قصه گویی، شاهنامه‌خوانی و سخنوری است، بعد از آیین قصه‌گویی و شاهنامه خوانی، سخنوری و مشاعره، نوبت به بازی‌های سرگرم‌کننده می‌رسید که زیباترین بازی مخصوص این شب، بازی شیرین «مهره‌ریزان» بود.
مهره‌ریزان
شب چله فال گرفتن و مهره انداختن نیز رواج دارد به شکلی که یک نفر یک کوزه کوچک به نام قوزوله می‌آورد و به همه می‌گوید می‌خواهم مهره بریزم، هر کس هر چه دارد مثل دکمه، مهره، سنجاق که خودش آن را بشناسد در کوزه می‌ریزد بعد در کوزه را آهسته می‌بندند و زیر ناودان رو به قبله آویزان می‌کنند.
این کوزه یک شبانه‌روز می‌ماند تا شب چله که همه جمع شدند کوزه را آورده به دست دختر نابالغی می‌دهند و او را عروس می‌کنند، دویاق که یک پارچه گلی رنگی است به سر او می‌اندازند او هم کوزه را در بغل گرفته دانه دانه مهره‌ها را که در کوزه هست بیرون می‌آورد، ولی نشان نمی‌دهد تا شعر خوانده شود.
گاه شعری از حافظ و گاه شعری محلی می‌خوانند و آن وقت عروس مهره را نشان می‌دهد مهره مال هر کس بود شعر هم مربوط به او می‌شود، گاه هر یک از حاضران یک شعر می‌خواند تا مهره‌ها تمام شود، این فال بین همدانی‌ها طرفداران پر و پاقرصی دارد.
فال سوزن
یکی دیگر از رسوم قدیمی‌ها در شب یلدا فال سوزن است به طوری که یک تکه پارچه تازه و آب ندیده می‌آورند یک نفر زن مسن و با کمال که شعر از حفظ دارد، شعری می‌خواند و دختر بچه کوچک و معصومی روی همان پارچه سوزن می‌زند.
حاضران مجلس در دل نیت می‌کنند. خواندن هر شعر که تمام شده در هر محلی که دختر سوزن زده (البته دیگران محل سوزن زدن‌ها را نباید ببینند) مخصوص یک شعر است و هر کسی هر نیتی دارد یکی از آنها را که مخصوص یک شعری است انتخاب و شعر را جواب نیت خود می‌داند.
فرستادن شب چله‌ای عروس
یکی دیگر از رسوم شب چله فرستادن شب چله‌ای است که برای عروس عقد کرده می‌فرستند به این ترتیب که دختری را که عقد کرده‌اند و هنوز به خانه بخت نبرده‌اند، خانواده شوهر وظیفه دارد برایش شب چله‌ای بفرستند.
برای عروس آجیل شور به اضافه مرغ و ماهی و یک قواره پارچه ارسال می‌شود، این‌ها را درون سینی می‌گذارند و اگر زیاد باشد داخل خوانچه قرار می‌دهند و با شیرینی به خانه عروس می‌فرستند.
عروس هم در عوض چیزی مانند پارچه پیراهنی یا پارچه لباسی یا جوراب برای داماد می‌فرستد همراه با یک جعبه شیرینی شب چله می‌گویند، می‌خندند و شبچره می‌خورند و تا نصف شب می‌نشینند که از فردا دیگر روزها بلند خواهد شد، داستان حسین کرد شبستری می‌گویند و سمک عیار را می‌خوانند و تفریح و شبچره را به اوج می‌رسانند.
شرایط کرونایی در دورهمی شب یلدا اثر گذاشته، اما این طور نیست که رسم و رسوم تعطیل شود بلکه محدود می‌شود، در شب یلدای امسال خانواده‌ها میوه و شبچره را در برنامه دارند، اما هر خانواده در خانه خود این جشن زمستانی را می‌گیرد و دور هم جمع نمی‌شوند تا کرونا از بین برود.
امسال با شیوع کرونا مردم که نوروز و رمضان و تابستان و پاییز کرونایی را تجربه کردند، باید برای حفظ سلامتی خود و خانواده‌هایشان یلدای خانوادگی و به دور از جمع شدن را تجربه کنند به امید اینکه به زودی به شرایط عادی قبل برگردیم.
منبع: فارس
انتهای پیام/ح
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: شب یلدا دورهمی های خانوادگی کرونا ویروس آیین سنتی همدانی ها شب چله
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۳۹۱۰۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بیش از ۱۸۷ هزار مادر همدانی مشاور فرزندآوری دریافت کردند
به گزارش خبرگزاری مهر، شهلا نوری، با بیان اینکه نرخ باروری در سال‌های اخیر به میزان قابل‌توجهی کاهش‌یافته است، اظهار کرد: میزان فرزندآوری از هفت فرزند در سال ۱۳۵۸ به ۱.۸ فرزند در سال ۱۳۹۰ رسیده است.
وی با بیان اینکه به‌صورت مقطعی تا سال ۱۳۹۵ میزان نرخ باروری افزایش یافت، مطرح کرد: طی سال‌های اخیر مجدداً روند فرزندآوری کاهش یافت، تا جایی‌که نرخ باروری در استان همدان به ۱.۵۷ رسید.
مدیر سلامت جمعیت و خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان بیان کرد: نرخ باروری در درازمدت بر نرخ رشد جمعیت تأثیر می‌گذارد و یا حتی موجب منفی‌شدن رشد جمعیت و پدیده سالخوردگی و پیری جمعیت می‌شود.
وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر به علت کاهش نرخ باروری شاهد پدیده پیری جمعیت در کشور هستیم، خاطرنشان کرد: متأسفانه همدان چهارمین استان سالمند در کشور است که درصد سالمندان و جمعیت بالای ۶۰ سال در آن زیاد است.
نوری افزود: در صورت ادامه‌دار بودن روند کاهشی نرخ باروری و فرزندآوری پیش‌بینی می‌شود که تا ۳۰ سال آینده یک‌چهارم جمعیت کشور سالمند و پیر باشند.
وی یادآور شد: یکی از عوامل مؤثر در کاهش فرزندآوری افزایش سن ازدواج و تأخیر در زمان بارداری است به‌گونه‌ای‌که تأخیر در بارداری نخست موجب افزایش ناباروری شده و می‌تواند مشکلات متعددی را به دنبال داشته باشد.
نوری با بیان اینکه فاصله زیاد بین ازدواج تا تولد نخستین فرزند را از عوامل مهم تأثیرگذار کاهش نرخ باروری در کشور دانست و گفت: عوامل مختلفی همچون فاصله‌گذاری بین تولد فرزندان، افزایش سن ازدواج، تک‌فرزندی، افزایش میزان ناباروری و … بر کاهش نرخ باروری و افزایش پدیده پیری جمعیت در کشور تأثیر می‌گذارند.
مدیر سلامت جمعیت و خانواده معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان با بیان اینکه برخی مطالعات حاکی از آن است که ۲۰ درصد خانواده‌ها تک‌فرزند هستند، تصریح کرد: نرخ ناباوری طی سال‌های اخیر در استان همدان ۱۵ درصد گزارش شده است.
وی با اشاره به سقط‌جنین عمدی و یا غیرعمدی، افزایش میزان طلاق، تغییرات سبک زندگی، روند روبه‌رشد شهرنشینی و … هم بر پدیده پیری جمعیت و کاهش فرزندآوری تأثیر گذاشته است، گفت: شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جزو عوامل تأثیرگذار بر کاهش نرخ باروری هستند، اگرچه بیشتر میزان عدم تمایل به فرزندآوری در طبقات بالای اجتماعی و درآمدی به ثبت رسیده است.
نوری با بیان اینکه مرکز بهداشت مهمترین مکان برای ارائه آموزش‌های عمومی در زمینه فرزندآوری و جوانی جمعیت است، گفت: مشاوره قبل ازدواج، آموزش‌های حین ازدواج در راستای رضایتمندی از زندگی زناشویی، آموزش مهارت روان‌شناختی در راستای افزایش مهارت‌های زندگی و فرهنگ‌سازی در رابطه با ازدواج به‌موقع از مجموعه اقدامات معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی در حوزه جوانی جمعیت است.
وی با اشاره به مشاوره فرزندآوری در مراکز تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی همدان اذعان کرد: سال گذشته ۱۸۷ هزار و ۴۳۰ مشاوره فرزندآوری در راستای بارداری سالم، فرزندآوری طی دو سال اول ازدواج و… برای مادران گروه هدف به ثبت رسیده است.
کد خبر 6092444
اعلام محدودیت های ترافیکی پایان هفته در جاده های شمالی کشور