از دیوان حافظ تا درخت کریسمس / نگاهی به حضور دیرینه «یلدا» در فرهنگ ایرانی
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۱۷۹۶۲۰
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، برگزاری مراسم شب یلدا یکی از کهنترین مراسمهای ایرانیهاست که در این سالها با تلفیقی از سنت و تجدد، رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است. با وجود مشکلات اقتصادی و تحول فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی در سالهای گذشته، برگزاری این مراسم تقریباً یکی از سنتهای رایج در سالهای گذشته بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
با وجود همه این حواشی، شب یلدا یکی از محبوبترین مراسمها میان خانوادههای ایرانی است. اما یلدا به چه معناست و چرا ایرانیها این شب را پاس میدارند؟
یلدا یا چله
در فرهنگ ایرانی، برخی از اعداد از اهمیت و گاه قداست خاصی برخوردارند. ۴۰ از جمله این اعداد است که رد پای آن را در برخی از اصطلاحات مثل شب چله میبینیم. مهرداد بهار در کتاب «از اسطوره تا تاریخ» درباره شب چله و علت نامگذاری این شب، به شب چله مینویسد: عدد چهل از گذشتههای دور جایگاه ویژهای در فرهنگ ما داشته است. ایرانیان باستان زمستان را به دو بخش چهل روزه تقسیم کردهاند: «چله بزرگ» و «چله کوچک». شب آخر آذر از آن جهت چله نامیده شده است که آغاز چله بزرگ و آمدن سرمای زمستان را هشدار میدهد. درست ۴۰ روز بعد از شب چله، جشن سده به پایان رسیدن چلهی بزرگ زمستان را ندا میدهد. در چهل روز دوم سرمای زمستان کمتر است و آسیب کمتری میرساند و از آن جهت آن را چله کوچک مینامند.
تولد مهر
یلدا واژهای سریانی به معنی میلاد است. بنا بر آنچه در دهخدا در ذیل این کلمه آمده است؛ چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق میکردهاند؛ از این رو بدین نام نامیدهاند. باید توجه داشت که جشن میلاد مسیح (نوئل) که در ۲۵ دسامبر تثبیت شده، طبق تحقیق محققان در اصل، جشن ظهور میترا (مهر) بوده که مسیحیان در قرن چهارم میلادی آن را روز تولد عیسی قرار دادند.
اما دلایل دیگری نیز برای شب یلدا عنوان شده است که از جمله معروفترین آن میلاد مهر است. آیین مهر (آیین زروانی) در میان ساکنان فلات ایران رواج داشت و مهر و ناهید (میترا و آناهیتا) بهعنوان دو ایزد نیایش میشدهاند. «مهر»، ایزد فروغ، نگهبان پیمان و پشتیبان پرتو پگاهی است و «ناهید»، ایزد پاکی، زایش و برکت، فرشتهی آبها و باران. پیروان آیین مهر آخرین شب پاییز را مصادف با تولد خورشید میدانستهاند؛ همانگاه که از دل سیاهی شبی درازآهنگ و سرد، ایزدمهر در یک غار گود و کمارتفاع از میان کوههای البرز ظهور میکند و خورشید گرم و نورافزا را به ارمغان میآورد. برخی به اشتباه مهر را همان خورشید گرفتند و شب چله را در واقع شب میلاد خورشید میدانند. در کتاب «از اسطوره تا تاریخ» به نقل از بهار در اینباره میخوانیم: «شب یلدا، تولد مهر یا میترا نیست، بلکه تولد خورشید است. مهر با خورشید تفاوتهایی دارد». از نظر تقویم مردم ایران باستان، چله، شب تولد خورشید است و حال آنکه بر اساس اسطورهها خورشید و مهر ارتباط نزدیکی دارند، ولی یکی نیستند.
پیروان آیین مهر یا زروانی، بلندتر شدن روزها را از برکت حکمرانی ایزد مهر بر زمین میدانستند و کوتاهتر شدن شبها را نشانهای از غلبهی او بر اهریمن. آنها در شب چله به پایکوبی و جشن و سرور میپرداختند تا شکست اهریمن را جشن بگیرند و گاه تا دمیدن پرتو پگاه در دامنهی کوههای البرز به انتظار باززاییدهشدن خورشید مینشستند. برخی در مهرابهها٩ (نیایشگاههای پیروان آیین مهر) به نیایش مشغول بودند تا پیروزی مهر و شکست اهریمن را از خداوند طلب کنند.
شب یلدا یکی از مضامین پرتکرار در ادب فارسی است. یکی از مضامین پرتکرار در این رابطه، تشبیه زلف دراز و سیاه معشوق به شب یلداست. این مضمون یکی از مضامین رایج در شعر فارسی از گذشته تا به امروز است:
سعدی:
روز رویش چو برانداخت نقاب شب زلف
گفتی از روز قیامت شب یلدا برخاست
خواجوی کرمانی:
تا در سر زلفش نکنی جان گرامی
پیش تو حدیث شب یلدا نتوان کرد
**
هست در سالی شبی ایام را یلدا ولیک
کس نشان ندهد که ماهی را دو شب یلدا بود
**
ماه من طلعت صبح از شب یلدا بنمود
گوشوار زرش از طرف بنا گوش چو سیم
عبید زاکانی:
با زلف تو قصهایست ما را مشکل
همچون شب یلدا به درازی مشهور
از دیگر مضمونپردازی در این رابطه میتوان به ایجاد مشابهت در طولانی فراق با شب یلدا اشاره کرد. این مضمون نیز از مضامین پرتکرار است:
محشتم کاشانی:
با خود از بهر تسلی شب یلدای فراق
هرچه گفتم ز زبان تو غلط بود غلط
**
شب یلدای غمم را سحری پیدا نیست
گریههای سحرم را اثری پیدا نیست
اوحدی مراغهای:
شب هجرانت،ای دلبر، شب یلداست پنداری
رخت نوروز و دیدار تو عید ماست پنداری
**
سعدی:
نظر به روی تو هر بامداد نوروزی است
شب فراق تو هر شب که هست یلدایی است
با وارد شدن مسائل اجتماعی به شعر، پرداختن به شب یلدا رنگ دیگری به خود در شعر فارسی گرفت. نشانههایی از تشبیه دوران طولانی ظلم و جور به شب یلدا در شعر برخی از سرایندگان دیده میشود:
حافظ:
صحبت حکام ظلمت شب یلداست
نور ز خورشید جوی بو که برآید
**
پروین اعتصامی:
دور است کاروان سحر زینجا
شمعی بباید این شب یلدا را
در سالهای اخیر با رشد شعر آیینی، شاهد مضمونپردازی مشابهی در این حوزه هستیم. این موضوع در حوزه شعر مهدوی بیش از دیگر حوزهها دیده میشود؛ شباهتسازی میان دوران طولانی غیبت و شب تاریک و طولانی یلدا از جمله مضامین شعر مهدوی امروز است:
روزگاران همه را در شب یلدا ماندیم
در تب حسرت و در تاب تمنّا ماندیم
تا شنیدیم تویی منجی و خواهی آمد
به مناجات نشستیم و به نجوا ماندیم
منبع:تسنیم
انتهای پیام/
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: شب یلدا شب چله فرهنگ ایرانی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۱۷۹۶۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۱۱ حقیقت سریع در مورد پیامک/ نخستین متن پیامکی تبریک کریسمس بود
به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، سال 1992، نخستین پیامک یا SMS (مخفف سرویس پیام کوتاه) ارسال شد. متن آن پیام ساده بود: «کریسمس مبارک.» این رویداد تاریخی آغاز یک انقلاب ارتباطی بود که در نهایت نحوه تعامل مردم از طریق تلفن همراه را تغییر داد. فرستنده، نیل پاپورث (Neil Papworth)، مهندس بریتانیایی، پیام را از طریق کامپیوتر به تلفن همراه در شبکه Vodafone ارسال کرد.
پیامک به سرعت تبدیل به روشی محبوب و راحت برای ارسال پیامهای کوتاه مردم به یکدیگر شد. ابتدا پیامک دارای محدودیت 160 کاراکتری در ازای هر پیام بود. این مسئله باعث شد به تدریج ایموجیها و کلمات اختصاری رایج شود مبادا متن پیام از محدوده لغات فراتر رود. با گذشت زمان پیامک تکامل پیدا کرد و پیامهای عکس، پیامهای طولانیتر و حتی پیامهای چندرسانهای را دربر گرفت و نحوه ارتباط مردم با استفاده از دستگاههای تلفن همراه را تغییر داد.
امروزه با وجود ظهور اپلیکیشنهای پیامرسانی فوری مانند واتساپ و تلگرام و... که مبتنی بر اینترنت هستند، پیامک همچنان یک ابزار ارتباطی پرکاربرد تلقی میشود و میلیاردها پیامک ردوبدلشده در روز، همچنان نقش مهمی در برقراری ارتباط با دوستان، خانواده و همکاران و همچنین دریافت اعلانهای مهم در زمینه شغلی و خدماتی ایفا میکند.
***
11 حقیقت جالب در مورد پیامکها عبارتند از
پژوهشها نشان میدهد میانگین زمان پاسخگویی به یک پیام متنی 90 ثانیه است در حالی که میانگین زمان پاسخگویی به یک ایمیل 90 دقیقه است.
نخستین پیامک از فردی به فرد دیگر بین مردم عادی سال 1993 در انگلستان ارسال شد. نرخ باز شدن پیامکهای ارسالی 98 درصد است در مقایسه با نرخ باز شدن ایمیلها که 20 درصد است!
اصطلاح «پیام متنی» نخستین بار در سال 1985 مطرح شد. پیامکها برای ارسال از طریق کانالهای سیگنالی مورد استفاده در تماسهای تلفنی طراحی شده است. پیامک در ابتدا به عنوان بخشی از استانداردهای GSM (سیستم جهانی ارتباطات سیار) طراحی شد.
نخستین گوشی تلفن با قابلیت ارسال پیامک نوکیا 2010 بود که در سال 1994 عرضه شد. سالانه حدود 8.3 تریلیون پیامک در سراسر جهان ارسال میشود!
نخستین سرویس بانکداری مبتنی بر پیامک در سال 1999 توسط MobileOne در سنگاپور راه اندازی شد. پیامک تقریباً توسط همه تلفنهای همراه جهان پشتیبانی میشود که آن را به شکل یک رسانه قابل اتکای ارتباطی جهانی تبدیل کرده است. سال 1996 خودرویی در جهان توسط شرکت BMW تولید شد که دارای قابلیت ارسال پیامک بود. با وجود روشهای مختلف احراز هویت، پیامک همچنان به عنوان شاخص اصلی احراز هویت دو مرحلهای برای افزایش امنیت استفاده میشود.
انتهای پیام/